مهم ترین دلایل وقوع تخلف های پژوهشی/ از سنتز مقاله تا رانت اساتید در گرفتن پایان نامه
به گزارش پایگاه خبری موفقیت‌شناسی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص بروز تخلفات پژوهشی در دانشگاه‌ها گفت: اگر معاون پژوهشی در دانشگاه حضور داشته باشد و توانمند باشد، می‌تواند تخلفات را کشف کند. در صورتی که رییس مجموعه برای افراد الگو باشد و مسائل اخلاقی را رعایت کند، افراد زیرمجموعه او هم سعی می‌کند این مسائل را رعایت کنند.
دکتر میرداود عمرانی، در مورد شرایطی که باعث تخطی دانشجویان از اخلاق پژوهش می‌شود، به نقش مسئولان اشاره کرد و گفت: به شخصه در خصوص تخلفات یک تز دارم. گاهی اوقات می‌گویند فلان کارمند خوب کار نمی‌کند، ولی فکر نمی‌کنم کارمند بد وجود داشته باشد. اگر مدیری که در مجموعه است توانمندی کافی داشته باشد و خودش در مجموعه حضور داشته باشد، کارمند جرأت تخلف ندارد، کارمند او را به عنوان الگو قرار می‌دهد. در مورد بحث‌های علمی هم به همین صورت است. اگر معاون پژوهشی در دانشگاه حضور داشته باشد و توانمند باشد، می‌تواند تخلفات را کشف کند.
استاد ژنتیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اضافه کرد: ما در کشور به افراد می‌گوییم مستندات خودتان را برای پژوهش ارائه بدهید و برحسب تعداد مقالات، ارزیابی می‌کنیم که فرد اهل کار هست یا نیست، استعداد دارد یا ندارد. به همین خاطر فرد مجبور می‌شود برای برد در این بازی گاهی به سمت سنتز مقاله روی بیاورد و چیزهایی را که واقعی نیستند، ارائه کند.
او ادامه داد: اگر خود معاون پژوهشی در مجموعه حضور داشته باشد، متوجه می‌شود که کدام هیات علمی از صبح تا شب در آزمایشگاه حضور دارد و در حال فعالیت است. بر سر چنین معاون تحقیقاتی نمی‌شود کلاه گذاشت! خودش؛ کننده کار است و از جنس تحقیقات است. وقتی مسئولین بخواهند از راه دور افراد را کنترل کنند، دانشجو هم برای مثال پایان‌نامه را از مقابل دانشگاه تهران می‌خرد که فقط اسمش در آن پایان‌نامه باشد و تا زمانی که مسئولین متوجه این موضوع شوند، یکی دو سال از جریان می‌گذرد. در حالی که اگر خود رییس مجموعه حضور داشته باشد، متوجه می‌شود که به طور مثال چنین پایان‌نامه‌ای امکان اجرا در آن مجموعه را نداشته است. مثلا وقتی من در آزمایشگاه، امکان کشت سلول را ندارم و یا امکان فلان فرآیند را ندارم، چگونه می‌توانم در پایان‌نامه این عمل را انجام دهم؟! مسئول بلافاصله با دیدن این پایان‌نامه می‌فهمد که اینجا احتمالا تخلفی اتفاق افتاده و در این صورت افراد چه دانشجو، چه هیات علمی جوان و… جسارت ورود به تخلف را به خودشان نمی‌دهند.
اکثر اوقات افراد با آگاهی مرتکب تخلفات پژوهشی می‌شوند
عمرانی با اشاره به آگاهی دانشجویان از مصادیق تخلفات پژوهشی گفت: فکر نمی‌کنم که کسی در این خصوص آگاهی نداشته باشد و بگوید سر من کلاه گذاشتند و مرا وارد این بازی کردند! قشر دانشجو روز اول که وارد دانشگاه می‌شوند به یکدیگر می‌گویند که اینجا آقای دکتر فلان به این مسائل کاری ندارد و فقط می‌گوید برای من سه مقاله بیاور و نگاهی هم به آنها نمی‌اندازد. نمی‌توانم تصور کنم که افراد نادانسته چنین اشتباهی انجام دهند. البته به نظر من نمی‌توان به طور قطع این موضوع را مشخص کرد، ولی اکثر اوقات افراد آگاهانه وارد این مسائل می‌شوند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص چرایی نبود واحد درسی «اخلاق پژوهش» در دانشگاه‌ها گفت: خیلی از مسائل به صورت دستوری و بخشنامه‌ای نیست، که از بالا بگویند تخلف نکنید یا این‌کارها انجام نشود. فکر نمی‌کنم در کشورهای دیگر هم به شکل جداگانه بحث اخلاق را آموزش دهند. درست است در تمام دنیا بحث اخلاق را چک می‌کنند؛ ولی به عنوان واحد مجزا نیست، بخشی از زندگی افراد است. آنها چارچوب‌ها را چنان تنظیم کرده‌اند که کسی جرأت نمی‌کند از آن مسیرها تخطی کند.
او بار دیگر به نقش مسئولین اشاره کرد و گفت: اگر رییس مجموعه برای افراد الگو باشد و تمام این مسائل را رعایت کند افراد زیرمجموعه او هم سعی می‌کند این مسائل را رعایت کنند. وقتی که استاد این مسائل را رعایت نمی‌کند و سعی می‌کند به هر شکل زودتر به درجه استادی و دانشیاری و… برسد دانشجو هم می‌گوید، مسیر میان‌بر این است و باید به این صورت مسیر را طی کرد.
مشکلات مالی، جرأت و جسارت را از محققان گرفته است
هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پاسخ به کاربردی بودن یا غیرکاربردی بودن موضوعات پژوهشی دانشگاه‌ها گفت: محدودیت‌های مالی در انجام و انتخاب موضوعات پژوهش تاثیر زیادی دارد. به عنوان مثال دانشگاهی مثل دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که دانشگاه بزرگی است؛ سال گذشته برای انجام کار پژوهشی در قالب پایان‌نامه دکتری تا حدود شش میلیون از پایان‌نامه‌ها حمایت می‌کرد. هرچند که نظر رییس دانشگاه و معاون تحقیقات فناوری این باشد که از پژوهشگران حمایت کنند؛ ولی واقعا محدودیت‌ها باعث شده این مبالغ هم نتوانند کمک کنند.
او اضافه کرد: به دلیل همین مسائل مالی گفته می‌شود که پایان‌نامه‌ها را در قالب پروژه‌های تحقیقاتی ارائه کنیم، ولی پروژه تحقیقاتی نیز سقف دارد و در نهایت می‌توانند تا ۳۰ میلیون تومان را پوشش دهند.
وی به افزایش قیمت‌ها اشاره کرد و گفت: قیمت دستگاهی که سال گذشته حدود ۹۰ میلیون تومان بود، امسال به ۳۰۰ میلیون تومان رسیده و قیمت یک کیت استخراج دی ان ای از سال گذشته تا کنون حدود هفت تا هشت برابر شده است. همین مسائل باعث شده که پژوهشگر بالاجبار از سروته پژوهش خود بزند و پژوهش را محدود کند.
عمرانی در ادامه با اشاره به سابقه فعالیتش در دانشگاه‌های انگلیس، سوئد و فرانسه گفت: کشورهای دیگر در حد ۱۰۰ هزار دلار، ۱۰۰ هزار فرانک، ۱۰۰ هزار پوند و ۱۰۰ هزار کرون به پروژه‌ها کمک می‌کردند ولی اینجا ۲۰-۳۰ میلیون نیز باید از ۲۰ صافی بگذرد! فاند و گرنتی که می‌خواهند به پژوهشگر اختصاص دهند واقعا پوشش‌دهنده هزینه پژوهش نیست. به همین خاطر جرأت و جسارت از محقق گرفته شده است.
تحریم و مشکلاتی که باعث تطابق‌پذیری می‌شوند
عضو مرکز تحقیقات سلول‌های بنیادی دستگاه ادراری تناسلی دانشگاه شهید بهشتی، در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به تاثیر تحریم‌های سال‌های اخیر بر پژوهش، اظهار کرد: مشکلات مالی باعث شده که من به عنوان یک معلم یا یک مدرس در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، گاهی مجبور شدم از جیب خود برای پروژه‌ها و پایان‌نامه‌ها به دانشجو کمک کنم یا گاهی بخشی از پول پروژه را صرف پروژه بعدی کنم. حتی گاهی اوقات در بخش‌ها مختلف، مواد مورد نیاز و نمونه‌های خود را با دیگر همکاران به اشتراک می‌گذاریم.
وی به تاثیرات مثبت تحریم نیز اشاره کرد و گفت: از یک طرف نیز گاهی انسان در برخورد با شرایط سختی، سعی می‌کند از منابع با دید بازتری استفاده کند و قدرت صرفه جویی خود را بالا ببرد.
او ادامه داد: به هرحال مردم ما و دانشمندان جوان این مملکت، به هر جای دنیا که می‌روند، قدرت تطابق پذیری خود را نشان می‌دهند و سعی می‌کنند، خودشان را با شرایط تطبیق دهند. ما تا الان نیز پروژه‌های تحقیقاتی خود را این‌گونه پیش بردیم.
عدم وجود هماهنگی بین بخش‌های مختلف
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی؛ با اشاره به مشکلات اصلی پژوهش در کشور گفت: متاسفانه مهم‌ترین مشکل پژوهش در کشور، عدم وجود هماهنگی کامل بین بخش‌های پژوهش است. یک محقق برای عملی کردن ایده‌های خود نیاز به امکانات و بستری مناسب دارد. همچنین پس از اجرای ایده نیز، نیازمند امکانات و زمینه‌های مناسب برای پیاده کردن آن در اشل و مقیاس صنعتی است.
وی افزود: بحث پژوهش، بحثی چند جانبه است. این مسائل نیاز به هماهنگی بین قسمت‌های مختلف در کشور دارد. متاسفانه بین کسی که ایده دارد، فردی که می‌خواهد آن را تجاری سازی کند و کسی که می‌خواهد این محصول را در نهایت پس از تولید بخرد، هماهنگی وجود ندارد.
سهمیه‌بندی پایان‌نامه برای اساتید صحیح نیست
عمرانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به مبحث پایان‌نامه‌ها پرداخت و تاکید کرد: نباید برای اساتید سهمیه پایان‌نامه تعیین کرد، باید دست دانشجو برای انتخاب استاد و موضوع باز باشد و شرایط باید به گونه‌ای باشد که افرادی که استعداد بیشتر و ایده‌های نو بیشتری دارند، با دانشجو هم امکان تعامل بیشتری داشته باشند.
وی تشریح کرد: ولی این‌که یک استاد در هر ترم ۳۰تا ۴۰ پایان‌نامه داشته باشند نیز غیرمنطقی است. چنین استادی وقت نمی‌کند حتی یک‌بار با دانشجو بحث کند و یا اگر دانشجویی تخلفی می‌کند به او تذکر بدهد. نباید در این موضوع رانت وجود داشته باشد. یک فرد به عنوان مدیر گروه نباید بگوید: همه پایان‌نامه‌ها، برای من!
او ادامه داد: من به عنوان استاد باید ایده‌های خود را به دانشجو اعلام کنم و بگویم این گرنت‌هایی است که من دارم. دانشجو باید براساس علاقه خودش انتخاب کند. استاد به عنوان ناظر و کسی است که به دانشجو خط می‌دهد؛ نه به شکل کسی که به صورت عملی همه کارها را انجام دهد.
وی به برخی انتظارات نابه جای دانشجویان از اساتید اشاره کرد و گفت: برخی از دانشجویان به اساتید می‌گویند که یک پایان‌نامه کامل دارید، من هفته دیگر دفاع کنم؟! اینجا که محل فروش پایان‌نامه نیست!
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: افتخار می‌کنم که همکار جوان‌تر من، تعداد پایان‌نامه بیشتر، تعداد مقاله بیشتر و تولیدات علمی بیشتری نسبت به من دارد. مسلماً باید این‌گونه باشد؛ چرا که ایشان جوان‌تر است، انرژی و وقت بیشتری دارد. باید به ایشان فرصت‌های بیشتر و مناسب‌تری بدهیم. اگر من مسئول هستم و فرصت نمی‌کنم برای دانشجو وقت بگذارم، نباید بالاجبار عنوان استاد راهنما را نیز یدک بکشم.
عمرانی در پایان بار دیگر بر اهمیت نظارت مسئولین تاکید کرد و گفت: در تمام دنیا فردی که کار آکادمیک انجام می‌دهد، به دنبال کارهای دیگری نیست و تمام‌وقت در محیط دانشگاه حضور دارد. این شخص می‌داند که لحظه به لحظه افراد به چه شکل است. افراد مجموعه هم که می‌دانند ناظر وجود دارد، کار خود را به درستی انجام می‌دهند. اگر نظارت درست وجود نداشته باشد، حالت ریاکاری در افراد افزایش پیدا می‌کند و کارها به درستی انجام نمی‌شود.
انتهای پیام
