نقش خانواده در شکل‌گیری و بالا بردن اعتماد به نفس کودکان
به گزارش پایگاه خبری موفقیت شناسی، زهرا درویشی روان‌شناس بالینی در یادداشتی نوشت: خانواده اولین نهاد و پایگاه اجتماعی است که شخصیت کودک درآنجا شکل می‌گیرد وانواع الگوهای روانی و رفتاری، عاطفی و احساسی، درهمان سال‌های ابتدایی رشد کودک پایه‌ریزی می‌شود.
اعتماد به نفس یا Self-Confidence به باورهای توانمند و اعتماد شخصی انسان ګفته می‌شود. البته تعاریف متفاوتی برای این مفهوم به کار برده شده است، به‌عنوان نمونه آلبرت بندورا معتقد است که اعتماد به نفس می‌بایست در شرایط مختلف بررسی شود و تعریف مطلقی ندارد چرا که انسان‌ها در زمینه‌های گوناگون اعتماد به نفس و خودباوری دارند و قطعا در مواقعی احساس فقدان و کمبود را در توانایی‌های خود درک می‌کنند.
اگر بخواهیم تشخیص دهیم یا قضاوت کنیم که چه کسی اعتماد به نفس بالایی دارد یا ندارد، پاسخ آن را باید با قرار دادن افراد در چالش‌ها و موقعیت‌های ګوناګون ارزیابی کنیم و به دست بیاوریم. مطالعات روان‌شناسی نشان می‌دهد که اعتماد به نفس کودکان تا پنج سالگی شکل می‌گیرد، و کمبود آن در کودکان امنیت روانی آن‌ها را کاهش می‌دهد و بیماری‌هایی مانند افسردگی، اضطراب، بیماری‌های جسمی، کاهش عملکرد تحصیلی، انزوای اجتماعی، سرخوردگی و احساس شکست و … به همراه دارد.
باید‌ها و نباید‌هایی برای افزایش اعتماد به نفس کودکان
یافتن دقیق این نکته که کودکان تحت تاثیر چه عواملی موفق یا ناموفق هستند امری پیچیده و نیازمند به بررسی و مطالعه درست و جدی در پیشینه تربیتی و ژنتیکی آن‌ها است. با توجه به اینکه در سال‌های ابتدایی نیازهای کودک و ارتباط او درمحیط خانواده فراهم می‌شود، انواع ناکامی‌ها، سرزنش‌ها،حمایت‌های افراطی و بدون محدودیت که از سوی پدر و مادر و دیگر بستگان نزدیک به کودک داده می‌شود نقش به‌سزایی در افزایش یا تخریب اعتماد به نفس او دارد.
اعتماد به نفس امری کاملا اکتسابی و آموزشی است که شالوده آن در خانواده بنیان نهاده می‌شود و با آمیختن عوامل محیطی به مرور زمان پخته‌تر و گسترش پیدا می‌کند.
در ادامه به برخی از مهم‌ترین الگوهای رفتاری و عاطفی مناسب که نقش خانواده را در پرورش سلامت روانی و اعتماد به نفس کودک ایجاد می کند نامبرده می‌شود.
محیط خانوادگی آرام و خارج از تنش و استرس
اولین و معتبرترین الگوهای رفتاری که کودک با آن روبه‌رو می‌شود پدر و مادر هستند. ابراز احساسات درست و احترام گذاشتن به دیگران از مواردی است که کودک در رابطه با اعضای خانواده آموزش می‌گیرد. درگیری‌های کلامی و خشونت‌های فیزیکی پیامدهای ناتمام و همیشگی در رشد و تربیت کودک دارد.
ایجاد مسئولیت برای کودکان
تعیین کردن برنامه روزانه برای کودکان احساس خود کارآمدی و استقلال در آنان را پرورش می‌دهد و پس از موفقیت در انجام کارهای واگذار شده بر توانایی خود افتخار می‌کند و باعث بالارفتن اعتماد به نفش آن‌ها می‌شود.
آموزش مهارتهای زندگی
با فراهم کردن فضای آموزشی و افزودن مهارتهای گوناگون و مورد علاقه کودک علاوه بر اینکه استعدادهای کودک را پیدا می‌کنید، نتیجه پیشرفت در زمینه‌های تخصصی و زندگی اجتماعی و باورهای فردی او دیده می‌شود.
تشویق و تعریف به موقع از کودک
تعریف و تمجید بدون دلیل علاوه بر اینکه تاثیر سازنده‌ای در پیشرفت کودک ندارد، بلکه او را در پیدا کردن مسیر درست از غلط گمراه می‌کند و به مراتب آثار مخرب‌تری در رشد اعتماد به نفس کودک خواهد داشت. در تعریف از کودکان به‌جای اینکه به بالا بودن اعتماد به نفس به‌صورت مبهم وکلی اشاره کنیم بهتر است در مورد خصوصیات و پیشرفت‌های واقعی و نکات قوتش او را تحسین کنید.
فرصت تجربه و شکست
هر چند که بسیاری از پدر و مادر‌ها نگرانی خاصی در زمینه تجارب تلخ و احساس شکست در فرزندان خود دارند، اما روان‌شناسان بر این باورند که باید به کودک اجازه برخی تجربه‌ها داده شود زیرا شکوفایی و پختگی هر انسانی نیاز به ریسک کردن و پذیرفتن شکست‌ها است.
دادن حق انتخاب و اظهار نظرو تصمیم‌گیری به کودکان
در بسیاری از مواقع پدر و مادر اجازه پیدا کردن استعدادهای واقعی را به کودکان نمی‌دهند و سال‌ها زحمات آموزشی در جهت خلاف توانایی کودک را به او تحمیل می‌کنند که قطعا باعث سرخوردگی و پایانی بی‌نتیجه در کودک می‌شود.
همچنین از دیگر موارد مهم الگوهای رفتاری وعاطفی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– خلاقیت و نوآوری کودکان را برای تشویق بیشتر در مرکز توجه خود و دیگران قرار دهید
– مراجعه به مشاور برای کمک به یافتن سطح هوش، توانایی و استعداد یابی کودک
– تشویق به داشتن ارتباط با دوستان و همسالان
– ورزش و فعالیت‌های بدنی
– تفریح و سرگرمی
– دلگرمی و محبت وابراز احساسات پدر و مادر به کودک
– دوری از مسخره کردن و دست انداختن کودک در برابر اشتباهات
– هماهنگی و اتحاد پدر و مادر در یکسان‌سازی تربیت کودک
– پدر و مادر محدود کننده و سخت‌گیر نباشید
برخی نشانه‌های کمبود اعتماد به نفس و تاثیر آن در آینده کودک
- احساس پوچی و نا امیدی نسبت به آینده
- اضطراب و ترس دایمی برای هدف‌گذاری
- کندی در برابر ابراز احساسات
- دوری‌گزینی و انزوا از محیط اجتماعی و همسالان
- ترس از قرار گرفتن در موقعیت‌های چالش برانگیز جدید
- کوچک شمردن توانایی‌های خود
- پرخاشگری و زورگویی به دوستان کوچک‌تر
- قبول کردن سریع نظرات دیگران
- توجه بیش از حد به ظاهر خود
- نیاز به تایید دیگران
سخن پایانی
همه ما تصاویر ذهنی و خاطرات زیادی از رخداد‌های دوران کودکی خود داریم که مانند یک کتابچه در هر شرایطی یادآور تجارب تلخ و شیرین از پستی و بلندی‌های زندگی ما است. عنوان‌های شخصی اغراق‌آمیز و بزرگنمایی درباره خصوصیات مثبت و منفی کودکان مانعی برای رشد و پیشرفت منطقی آن‌ها می‌شود و برداشت‌های گوناگونی از احساس بی‌کفایتی و یا خودبزرگ بینی در او ایجاد می‌شود.
سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از هر گونه آسیب روانی و بحران اجتماعی با تاکید بر مهارت‌آموزی به کودکان در پی آن است که همانگونه که خانواده در تلاش برای رفع نیازهای جسمی کودکان هستند، به نیازها و بهداشت روانی آن‌ها نیزتوجه کنند.
برای مطالعه نوشته‌های بیشتر از زهرا درویشی اینجا را کلیک کنید.
فهرست منابع
– اعتماد به نفس چیست؟ راههای افزایش و تمرینات صحیح در بالا بردن اعتماد به نفس، سایت راز موفقیت،31 فروردین 1400
– اعتماد به نفس کودکان در پنج سالگی شکل می گیرد، خبرگزاری ایرنا، 13 آبان 1394
پایان پیام/
