انضباط اجتماعی راه مبارزه با کرونا است
به گزارش پایگاه خبری موفقیت‌شناسی به نقل از ایرنا، آمار مرگ و میر کرونا به عدد ۵۰۰ نفر در روز نزدیک شده و تعداد افراد مبتلا نیز از مرز ۱۱ هزار نفر گذشته است، این اعداد و ارقام نگران کننده، سرانجام دولت را وادار کرد تا ۲ هفته تعطیل کند. حسن روحانی رئیس جمهوری در واکنش به رشد سریع شیوع کرونا و همچنین تعطیلی تهران و اعمال محدودیت شدید در چند شهر دیگر گفته است که «اوج گیری کرونا کشور را در آستانه مرحله جدیدی از مسئولیت‌پذیری‌های اجتماعی قرار داده، همه ما می‌دانیم که تعطیلی‌ها و اعمال محدودیت‌های شدید، راه حل مشکل کرونا نیست، مشکل کرونا صرفا از انضباط اجتماعی و تغییر سبک زندگی ممکن خواهد شد». رئیس جمهوری در خصوص مقصود خود از ضرورت تغییر سبک زندگی نیز گفته است «تا زمانی که مردم پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌های فیزیکی را رعایت نکنند و از رفتن به مهمانی های خانوادگی، حضور در مراسم های شادی و عزا و شرکت در مناسک و آیین های دینی و ملی خودداری نکنند، صرف اعمال محدودیت در شهرها و تعطیلی مشکل شیوع کرونا را حل نمی کند. آمار ۵۱ درصدی ابتلا به دلیل رفت و آمدهای فامیلی نشان دهنده اهمیت تغییر سبک زندگی مردم و ضرورت توجه آنها به اعمال انضباط اجتماعی است».
تاکید روحانی بر تغییر سبک زندگی مردم به معنای خودداری از رفت و آمدهای غیر ضروری در سطح شهر، خودداری از سفر و رفتن به میهمانی و خرید و … است. این در حالی است که به نظر می آید، طیف وسیعی از مردم توجه چندانی به رعایت پروتکل ها و انضباط اجتماعی مدنظر رئیس جمهوری ندارند. اگر به صاحبان کسب و کار خُرد و یا فرودستان شهری که ناچارند برای امرار معاش کار کنند، حق بدهیم که در خانه نمانند، تکلیف مردمی که سفرها و خریدها و مهمانی هایشان را رها نمی کنند چیست؟
پژوهشگر ایرنا در همین خصوص با “امان‌الله قرایی مقدم” جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه به گفت و گو پرداخته است که شرح آن را در ادامه می‌خوانید؛
انضباط اجتماعی چیست؟
قرایی‌مقدم در تعریف مفهوم انضباط اجتماعی در ساحت جامعه‌شناسی گفت: انضباط اجتماعی پدیده ای تربیتی- آموزشی به معنای متناسب سازی رفتار و کردار مردم با تحولات و پدیده های اجتماعی است. انضباط اجتماعی همچنین یکی از مهم ترین عناصر سرمایه اجتماعی است. بنابراین در شرایطی که جامعه با یک پدیده یا بحران جدید مانند همین بیماری کرونا مواجهه می شود، فقدان چنین سرمایه ای، مانع به نتیجه رسیدن طرح ها و برنامه های پیشگیری از کرونا می شود. پس همانطور که رئیس جمهوری تاکید کرده است، تا زمانی که مردم رفتار فردی و اجتماعی خود را در مواجهه با این موقعیت جدید یعنی شیوع کرونا تغییر ندهند، تعطیلی یا دیگر طرح ها نتیجه چندانی نخواهد داشت.
طولانی بودن مدت زمان رسیدن به نظم اجتماعی
این جامعه شناس با بیان این که نظم اجتماعی یک شبه به وجود نمی آید؛ توضیح داد: درست است که راه حل مبارزه با کرونا مجهز شدن مردم به انضباط اجتماعی و تغییر دادن سبک زندگی شان است اما این نکته نیز مهم به نظر می رسد که انضباط اجتماعی یا تغییر سبک زندگی، امری تاریخی، فرهنگی و اجتماعی است و یک شبه به وجود نمی آید. این مفهوم یک پروسه است و ملزوماتی نیز دارد. نخستین شرط آن نیز آموزش و جامعه پذیری است؛ به این معنا که افراد توسط آموزش و پرورش و نهادهایی که مسئولیت اجتماعی کردن افراد را بر عهده دارند، مانند خانواده، مدرسه، دانشگاه، نهاد مذهبی و فرهنگ، می آموزند چطور رفتار و کردارشان را متناسب با شرایط جدید تغییر داده و یا چطور متمدنانه رفتار کنند. بنابراین، نمی توان انتظار داشت مردم ما یک شبه و ناگهانی سبک زندگی خود را تغییر داده و پروتکل ها را رعایت کنند و به لحاظ اجتماعی منضبط شوند.
تحقق انضباط اجتماعی در دوران کرونا
قرایی مقدم در پاسخ به این سوال که با توجه به زمان‌بَر بودن امر آموزش، آیا می توان به تحقق انضباط اجتماعی در جامعه و در ارتباط با شرایط شیوع کرونا، امیدوار بود؟ گفت: همانطور که گفتم، انضباط اجتماعی، تغییر سبک زندگی و تربیت مردمانی مسئولیت پذیر، امری است که با فرهنگ سازی و آموزش در بلند مدت محقق می شود اما نباید کاملاً ناامید بود. اگر در زندگی روزمره مردم دقت کنید متوجه می شوید که افراد در رعایت پروتکل های بهداشتی به ویژه استفاده از ماسک در مقایسه با پنج ماه پیش مقیدتر هستند. در موارد دیگر هم به همین ترتیب است؛ یعنی فرهنگ سازی یک پروسه محسوب می شود. به عنوان مثال در بستن کمربند ماشین، برای سال های زیادی مردم مقاوم بودند اما امروزه تقریبا همه افراد به ضرورت استفاده از کمربند حین رانندگی واقف اند.
دلایل بی توجهی برخی مردم به رعایت پروتکل ها
این مدرس دانشگاه درباره عوامل بی توجهی برخی از مردم نسبت به ضرورت رعایت پروتکل های بهداشتی گفت: در جامعه شناسی مفهومی داریم به نام «تاخر فرهنگی» که در آثار جامعه شناسان آمریکایی مانند «ویلیام اف آگبرن» مورد بحث قرار گرفته است. در توضیح این مفهوم ابتدا به سخنان مقام معظم رهبری در فروردین ۹۷ اشاره می کنم که فرمودند: «فناوری، فرهنگ‌ساز است»؛ یعنی تکنولوژی، ابزار و ماشین و یا هر نشان و مصداقی از فناوری، در هر جامعه ای که وارد شود با خود فرهنگ مدرن و جدید می آورد. برای اینکه درک درستی از تاخر فرهنگی داشته باشیم باید بتوانیم ۲ گونه از فرهنگ یعنی فرهنگ مادی و فرهنگ معنوی را از هم تفکیک کنیم. در کنار فرهنگ مادی یا فناوری که تنوع، سرعت نوبه نو شدن، تحول در ساخت و اشکال، از جمله ویژگی های آن است. نوع دیگر از ساخت فرهنگی هم داریم به نام «فرهنگ معنوی»، به معنای ذهنیت، سنت، رفتاراجتماعی و اعتقادات و باورها. فرهنگ معنوی برخلاف فرهنگ مادی، در برابر تغییر و تحول مقاوم است؛ یعنی عوض شدن ذهنیت یا رفتار اجتماعی در یک جامعه بسیار زمان بر است و حتی نسل ها طول می کشد. حال مسئله مشکل ساز در جوامعی مانند جامعه ما این است که فرهنگ معنوی پا به پای فرهنگ مادی رشد نمی کند و در مقایسه با فرهنگ مادی دچار تاخر زمانی است. به این عدم هماهنگی و هم زمانی، تاخر فرهنگی گفته می شود. به عنوان مثال فردی که تجربه شهرنشینی و آپارتمان نشینی ندارد، به طریقی پول زیادی بهدست می آورد و در منظقه بالاشهر آپارتمانی خریداری می کند اما تا زمانی که به فرهنگ آپارتمان نشینی و حتی شهرنشینی نیز مجهز نشود، نمی تواند زندگی متمدنانه ای را در کنار افرادی که بسیار پیش تر از او به این سبک زندگی و ملزوماتش خو گرفته اند، داشته باشد.
بنابراین هر فرد و هر جامعه ای که به لحاظ تاریخی زودتر به فناوری و تکنولوژی دست یافته، سبک زندگی و رفتار متمدنانه تری نیز دارد. در همین ارتباط، افردای که پروتکل های بهداشتی در خصوص کرونا را رعایت نکرده و با رفتن به سفر و میهمانی دیگران را در معرض خطر قرار می دهند، به واقع دچار تاخر فرهنگی هستند.
